بخشی از متن معرفت شناسی دینی از دیدگاه ملاصدرا :
دید کلی :موضوع این رساله معرفت شناسی دینی از دیدگاه صدرا است موضوع اساسی در معرفت شناسی دینی, توجیه باور به خدا است در این رابطه, مسئله بر سر رابطه بین عقل و ایمان است آیا باور به خدا توجیه عقلانی برمیتاباند؟
توضیحات کامل :
دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد فلسفه اسلامی
معرفت شناسی دینی از دیدگاه ملاصدرا
چکیده
موضوع این رساله معرفت شناسی دینی از دیدگاه صدرا است. موضوع اساسی در معرفت شناسی دینی, توجیه باور به خدا است. در این رابطه, مسئله بر سر رابطه بین عقل و ایمان است. آیا باور به خدا توجیه عقلانی برمیتاباند؟پنج رویکرد در رابطه با این سوال مطرح است که عبارتند از: الهیات طبیعی, ایمانگرایی, تفسیر احتیاطی از باور دینی, معرفتشناسی اصلاح شده و تجربه دینی.در رویکرد نخست عقل شرط ایمان به خدا است و براهینی که در این باره اقامه شدهاند گواه این مهم است. در رویکرد دوم آن ها قائلند که عقل در توجیه وجود خدا ناتوان است , بنابراین آن ها ایمان را جانشین عقل برای باور به خداوندقرار می دهند.
در سومی عنصر اراده وظیفه اصلی را در باور به وجود خدا برعهده دارد. معرفت شناسی اصلاح شده بر این است که وجود خدا بدون قرینه و ادله مؤیدی موجه و توجیه عقلانی لزومی ندارد. در نهایت ایمانگرایان تجارب دینی شخصی را به عنوان راهی برای توجیه باور به خدا قرار می دهند. در این روش هر شخص می تواند خدا را به طور مستقیم بشناسد.در این رابطه صدرا دو رویکرد را در پیش میگیرد که تا حدودی با رویکرد نخست و آخر موافق است. وی ابتدا وجود خدا را نظری و عقل را شرط ضروری برای ایمان به خدا قرار میدهد و در این باره براهین مختلف منطقی ارائه می دهد. ولی در ادامه تفسیر شهودی از خداوند بهدست میدهد و وجود او را به عنوان اصلی پایه قرار میدهد. به طوری که شناخت خدا مهم ترین شناخت پایه برای انسان است.برهان صدیقین صدرا دقیقاً در رابطه با توجیه باور به خدایی اقامه شده است که وجودش مورد شهود واقع شده است. بنابراین صدرا بر بعد معرفتی ایمان تأکید میکند.
واژگان کلیدی:معرفتشناسی دینی, معرفت, عقل,شهود, ایمان, ایمانگرایی, عقلگرایی.
مقدمه
موضوع تحقیق حاضر معرفت شناسی دینی از دیدگاه صدرا است. معرفت در تحلیل معرفت شناسان معاصر به باور صادق موجه تعریف میشود. از این رو در معرفت شناسی دینی که شاخهای از معرفت فلسفی محسوب میشود, به تجزیه و تحلیل گزارههای دینی پرداخته میشود. بنابراین آنچه از دین کسب میشود تنها زمانی معرفت تلقی میشود که موجه شده باشد. رویکردهای مختلفی در رابطه با اینکه عقل توانایی توجیه باور به خدا را دارد یا نه؟ به وجود آمده است.
قدیمیترین رویکرد در این رابطه, الهیات طبیعی نامیده شده است که باور به خدا را دارای توجیه عقلانی میداند. از این رو عقل شرط ایمان به خدا است. اما بعدها در مخالفت با این رویکرد, دیدگاههای دیگری ظهورکردند که عقل را در توجیه باور به خدا کافی ندانسته و حتی بعضا دیدگاهی کاملاً مخالف با آن را برگزیدند. در این تحقیق سعی بر آن است که معرفت شناسی دینی از منظر صدرا به عنوان فیلسوفی عارف و مفسری دین شناس مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود نظر وی از بین رویکردهای مطرح شده به کدام رویکرد نزدیک یا حتی جز آن رویکرد به حساب میآید. از این رو ما در پی پاسخگویی به مهمترین سؤال این تحقیق ؛ یعنی
1. معرفت شناسی دینی در منظر صدرا چگونه است؟
هستیم که در ضمن این سؤال به سؤالات فرعی دیگری به ترتیب زیر پاسخ داده میشود.
2.معرفت چیست؟ و صدرا چه تعریفی از آن ارائه میدهد؟
3. مهمترین مسأله معرفت شناسی دینی چیست؟
4. در معرفت شناسی دینی چه رویکردهایی مطرح است؟
5. صدر ادر این باب چه رویکردی را برگزیده است؟
فرضیات
سؤال اصلی
1.صدرا باورهای دینی را با رویکردی عقلی – شهودی توجیه میکند.
سؤالات فرعی
1. معرفت به لحاظ مفهومی به باور صادق موجه تعریف شده است. صدر ا در باره حقیقت معرفت قائل است که معرفت بدیهی است.اما در باب مفهوم آن, از آنجایی که اقسام مختلفی را در برمیگیرد تعاریف مختلفی را عرضه داشته است. بهترین تعریف در این باره حضور مجرد نزد مجرد است.
3.مهمترین مسأله در رابطه با معرفت شناسی دینی, توجیه باور به وجود خداوند است.
4. در رابطه با توجیه باور به خداوند پنج رویکرد الهیات طبیعی, ایمان گرایی, تفسیر احتیاطی, معرفت شناسی اصلاح شده و تجربه دینی مطرح شده است.
5. صدرا به عنوان یک فیلسوف که پیشه اصلیاش استفاده از عقل و خردورزی است, عقل را ابزار مناسبی در توجیه باور به خداوند مییابد اما پس از آن راه شهود را به عنوان راهی برتر برای توجیه باور به خداوند مطرح کرده است.
ضرورت و اهمیت تحقیق
آنچه دین از انسان طلب میکند, ایمان حقیقی به خداوند است که در سایه این ایمان نوید سعادت و رستگاری و حیات جاوید به انسان داده شده است. بیتردید شناخت و معرفت شرط ایمان است. جهت حصول این مهم انسان نیازمند این است که راههای رسیدن به او را شناسایی کند, خطاهای موجود در این راهها را تشخیص دهد و بهترین و نزدیکترین راه را برگزیند. معرفت شناسی دینی این نیازها را برآورده میکند. از آنجایی که بنیادیترین مسئله در این باره, علم توجیه باور به خدا است, به این طریق میتوان وجود خدا را با محکمترین دلایل اثبات کرد تا ایمانی یقینی حاصل گردد. برای اینکه فرد شناختی صحیح از خداوند حاصل کند و بهترین راه وصول به او را دریابد به این علم نیازمند است.با توجه با اینکه صدرالمتألهین از فیلسوفان نادر روزگار است که حکمت متعالیه خود را با رویکردی عقلانی- شهودی تبیین میکند, بررسی آرا او برای فهم راه های توجیه باورهای دینی از جمله باور به وجود خداوند مهم است.از این رو است که ضرورت چنین تحقیقی بسیار احساس میشود.
معرفت شناسی دینی از دیدگاه ملاصدرا
فهرست مطالب
مقدمه. 1
سؤال اصلی. 2
سؤالات فرعی. 2
ضرورت و اهمیت تحقیق. 2
پیشینه تحقیق. 3
روش تحقیق. 4
ساختار پایاننامه. 4
ملاصدرا و اهمیت معرفت دینی. 5
فصل اول : معرفت شناسی. 8
1-1.معرفت شناسی در جهان غرب. 10
1-1-1. اهمیت معرفت شناسی. 10
1-1-2. تعریف معرفت شناسی. 11
1-1-3. تحلیل معرفت. 12
1-1-3-1. معنای لغوی واژه معرفت. 13
1-1-3-1-1. معرفت از راه آشنایی. 13
1-1-3-1-2. شناخت مهارتی. 14
1-1-3-1-3. معرفت گزاره ای. 15
1-1-3-2. تحلیل فلسفی معرفت گزاره ای. 16
1-1-3-2-1. باور. 18
1- 1-3-2-2. صدق. 19
1-1-3-2-2-1. مطابقت. 20
1-1-3-2-2-2. صدق و انسجام. 21
1-1-3-2-2-3. صدق و ارزش پراگماتیسم. 22
1-1-3-2-3. توجیه. 23
1-1-3-2-3-1. مبناگروی. 24
1-1-3-2-3-2. انسجام گروی. 27
1-2. معرفت شناسی از دیدگاه صدرا. 28
1-2-1. اهمیت معرفت شناسی. 28
1-2-2.تعریف معرفت. 30
1-2-3. عناصر معرفت. 33
1-2-3-1. باور. 33
1-2-3-2. صدق. 34
1-2-3-3. توجیه. 36
1-2-3-3-1.تعریف بداهت. 37
1-2-3-3-2. اقسام بدیهیات. 38
1-2-3-3-3. معیار توجیه گزاره های نظری و صعود معرفتی 43
1-2-4. انواع ادراکات. 44
1-2-4-1. حس و ادراکات حسی. 46
1-2-4-2. عقل و ادراکات عقلی. 48
1-2-4-3. قلب و ادراکات شهودی. 51
1-2-4-3-1.الهام. 56
1-2-4-3-2. وحی. 58
فصل دوم : معرفت شناسی دینی. 64
2-1. معرفت شناسی دینی. 65
2-1-1. تعریف دین. 67
2-1-2. باور دینی. 70
2-1-3. معرفت دینی. 70
2-1-4. مسأله معناداری و تحقیق پذیری گزاره های دینی 71
2-1-5. رابطه عقل و ایمان. 74
2-1-5-1. عقل گرایی. 75
2-1-5-2. ایمان گرایی. 78
2-1-6. رویکردهای مطرح در توجیه باورهای دینی. 79
2-1-6-1. الهیات طبیعی. 79
2-1-6-2. ایمان گرایی. 81
2-1-6-2-1. ایمانگرایی افراطی. 81
2-1-6-2-2. ایمان گرایی معتدل. 83
2-1-6-3. توجیه بر پایه مصلحت اندیشی. 84
2-1-6-3-1. بلز پاسکال. 84
2-1-6-3-2. اراده باور به خدا. 85
2-1-6-4. معرفت شناسی اصلاح شده. 87
2-1-6-5. تجربه دینی. 93
2-2. معرفت شناسی دینی از دیدگاه صدرا. 97
2-2-1. دین. 97
2-2-1-1. تعریف لغوی واصطلاحی دین. 97
2-2-1-2. دین از دیدگاه صدرا. 99
2-2-2. ایمان. 102
2-2-2-1. معنای لغوی ایمان. 102
2-2-2-2. تعریف اصطلاحی ایمان. 103
2-2-2-3. ایمان از نظر ملا صدرا. 105
2-2-2-4. مراتب ایمان. 107
2-2-2-5. متعلقات ایمان. 111
2-2-3. شناخت خدا. 113
2-2-3-1. امکان شناخت خدا. 113
2-2-3-2. راه های شناخت خدا. 116
2-2-3-2-1. نقش عقل در توجیه باور به خدا. 117
2-2-3-2-1-1. قرینه گرایی صدرا. 121
2-2-3-2-1-2. براهین اثبات وجود خدا. 123
2-2-3-2-1-2-1. برهان حرکت. 125
2-2-3-2-1-2-2. برهان حدوث. 129
2-2-3-2-1-2-3. برهان وجوب و امکان. 133
2-2-3-2-1-2-4. برهان معرفت نفس. 137
2-2-3-2- 1-2-5 . برهان صدیقین. 140
2-2-3-2-1-3. اقرار عقل به ناتوانی در شناخت کنه ذات 144
2-2-3-2-2. شناخت حق از طریق شهود. 147
2-2-3-2-2-1. ادراک بسیط حق تعالی به علم حضوری 148
2-2-3-2-2-1-1. انسان و شناخت خدا. 152
2-2-3-2-2-1-2. قوس نزول و صعود. 156
2-2-3-2-2-2. برهان صدیقین بر مبنای شهود. 160
2-2-3-2-3. عجز علوم حضوری به کنه ذات تعالی. 161
2-2-4. شرایط و موانع معرفت. 162
2-2-4-1. شرایط معرفت. 163
2-2-4-1-1. عوامل معرفتی. 163
2-2-4-1-2. عوامل غیر معرفتی. 165
2-2-4-2. موانع معرفت. 167
2-2-4-2-1. موانع غیر معرفتی. 167
2-2-4-2-1-1. صفات. 167
2-2-4-2-1-2. اعمال. 170
2-2-4-2-2. موانع معرفتی. 170
نتیجه گیری. 172
معرفت شناسی دینی از دیدگاه ملاصدرا
فهرست منابع و مآخذ. 182
